Tourseko San Martin eliza, Gazeo - Álava Medieval / Erdi Aroko Araba



bisita gidatuak

Informazioa eta erreserbak:

Oficina Comarcal de Turismo de Salvatierra-Agurain: 945 302 931

AURKIBIDEA

sarrera

Done Jakue bide arabarraren ertzean, Gazeo parean, Tourseko San Martin eliza aurkitzen dugu. Bere izenak Donejakueko izaera agerian uzten digu, zeinaren oihartzunak mendeetan zehar elizako murruak begiratu dituzten erromesei erreferentzia egiten dien. Zirkuluerdi-formako absideak bere jatorri erromanikoa aditzera ematen digu, historian zehar jasandako eraldaketak bere hasierako itxura mudatu badute ere. Bere kanpoalde soilak, hala ere, orain arte Euskal Herrian aurkitu diren margo gotiko liluragarriak inguratzen ditu. Estilistikoki gotiko lineal batean margotuak izanda, polikromia hauek absideko ahurretik hasi eta bi alboetako paretetatik zabalduko dira presbiterioko gangaraino, aberastasun eta kalitate handiko programa ikonografikoa erakutsiz.

bideoa

360º irudiak

Margoen aurkikuntza

1967ko irailaren 7an, Juan José Lecuonak, Gazeoko parrokoak, Rafael de Eulate y Alósekin batera, balio artistikoko piezen bila Lautadako hainbat tenplu aztertzea erabaki zuen. Eskailera baten laguntzaz, Garzeoko eliza erromanikoko absidean zegoen erretaula barroko batera igo ziren eta haren atzean ezkutaturik zeuden margo gotikoak ikuskatzeko aukera izan zuten, gaur egun oztoporik gabe ikusi ahal ditugunak. Aurkikuntzaren hurrengo egunean elizbarrutiarekin, Arabako foru diputazioarekin eta Prado museoko zaharberritzailearekin harremanetan jarri ziren, eta berau Garzeora joan zen aurkikuntza zuzenean ikustera. Ondoren, José Gudiolek, Bartzelonako Arte hispanikoen Amatller institutuaren zuzendariak txosten bat idatzi zuen non absideko margoak bistan uzteko, eta, horrela, zaharberritze prozesuari hasiera emateko, erretaula kentzea gomendatzen zuen.

Antzinako argazkiak

Artxibategitik berreskuratuko XX. mende hasierako argazki zaharrek Gazeoko eliza ezberdin bat erakusten digute, beste garaietako eranskinekin mendeetan zehar elizak bizi izan dituen bilakaeraren berri ematen digutenak. Orain dela hamarkada batzuk jasandako zaharberritze bortitzek tenpluko egitura guztiz aldatu egin zuten, izan ere, aldaketa hauetan, gaur egunera ozta-ozta ailegatu zitzaizkigun elementu erromaniko batzuk berregin ziren, hala nola, portada edo absideko hegoaldeko leihoa.

1- Erretaularen atzealdeko margoen aurkikuntzaren momentuko argazkia. Arabako lurralde historikoko artxibategia. 2- Erretaula barrokoa erakusten duen elizaren barnealdeko argazkia. Arabako lurralde historikoko artxibategia. 3- Zaharberritzea baino lehenagoko kanpoaldeko ikuspegia. Absidea. Gerardo López de Guereñuren argazkia. 4- Zaharberritzea baino lehenagoko kanpoaldeko ikuspegia. Mendebaldeko aldea. Gerardo López de Guereñuren argazkia-

margoen edukia

Gazeoko margoak, Erdi Aroko mundu kristauaren baitan, XIV. mendean heriotza ulertzeko zeukaten planteamendu oso bat aurkitzen dugu. Absideko ahurrean tamaina handian Graziako Tronua daukagu, hirutasunaren figurek osatzen dutena: Jainko Aita, bere seme gurutziltzatua eta uso forma daukan Espiritu santua. Inguruan, hauei begira, koru bat osatzen duten aingeruak, birginak eta santuak ditugu, belaunikoz benerazioan aurkeztuz. Ikuspen beatifikoa, Jaiko Aitaren aurpegiaren kontenplazioa, mundu kristauaren heriotzaren ondoko azken bidaia honen amaiera zen, galdutako paradisuaren berreskurapena.

Absideko beheko zerrenda hainbat eszenatan banatzen da. Ezkerraldean, Kristo gurutziltzatua, Kalbarioa, eta bi alboetan Maria eta San Juan Ebangelariaren figurak. Bestetik, lantza baten bidez Kristo zauritu egiten duen Longinos ere ikusten dugu, Estefatonek honen ezpainak ozpinez bustitako belaki batekin Kristoren ahoa bustitzen duen bitartean. Eszena guztiak, Gurutzeko Kristori esker lortuko den gizateriaren erredentzioari egiten dio erreferentzia, izan ere, bere heriotzak gizakiei betiereko bizitza eta goian irudikatua ikusten dugun paradisuaren sarrera ahalbidetuko ditu.

Eskuinaldean, absideko ahurrean ikusten dugun Ikuspen Beatifikorantz arimek egin behar duten bidaia aurkitzen dugu. Lehenik, San Miguel goiaingeruak egiten duen arimen pisaketa gurutzatu behar dute, hau deabru batekin borrokatzen ari den bitartean. Aingeru batek jasoak, epaiketa hau gainditu duten arimak koroatuak eta kasu honetan Kristoren figura osatzen duen Abrahamen magalaren barnera gidatuak izango dira. San Migelen ondoan, Santa Marinak ongia eta gaizkiaren arteko borroka honetan laguntzen du, izan ere, giltzapeturik dagoen deabru baten gainean garaile ageri da.

1- Bizirik zegoeneko Kristoren mirariak eta otoizlariak azpialdeko zerrendan. 2- Jerusalemerako Kristoren sarrera, Azken afaria, Hanken garbiketa eta Gurutziltzaketa. 3- Eraistea, Ehorzketa, Hiru Marien iritsiera eta Magdalenarekin topaketa. 4- Infernuetarako jaitsiera, Igokundea eta Mendekostea. Otoizlariak barrualdean.

Santa Marinaren irudia, zehazki, izango da azpimunduarekin edo infernuarekin lotura egiten diguna. Infernu hau aldi berean, absidean ikusten dugun paradisuarekin kontrajartzen zaigu. Hau guztia presbiterioko eskuinaldeko horman irudikaturik ikusten dugu, bertan Leviatan-en aho zabalak kondenatuak jasotzen ditu, goialdean burbuilak ateratzen dituen Pedro Boteroren pertzak deabru batzuek botatako bekatarien arimak irakiten dituen bitartean.

Presbiterioko gangak margoak ere baditu, tamaina txikiagokoak. Bertan Kristoren bizitzaren pasarteak ikusten ditugu. Hauen artean, bere haurtzaroaren inguruko ziklo bat ikusten dugu, bere heldutasuneko predikazio eta mirarien eszenak, eta azkenik, pasioa eta ondorengo berpizkundea. Hauen artean bereziki azpimarratzekoa da Azken Afariaren eszena, xehetasunez beterikoa.

Elizako gainontzeko nabea gaur egunera biluzirik ailegatu zaigu, zaharberritzeari esker jatorrian margotuak egon zirela jakin dugun arren. Bere ordez, antzinako erretaula barrokoko eskulturak ikusten ditugu, hirurogeiko hamarkadara arte margo gotikoak ezkutatzen zituen erretaula, garai hartan kendua eta zatitua izan zena.