Una puerta digital abierta al patrimonio
Sarrera
Subillana-Gasteizi buruz ditugun lehenengo albiste historikoak XI. mendearen hasierakoak dira, eta bertan “Subillana” izenarekin agertzen zaigu. Bertatik oso gertu, beste Subillana izeneko herri bat dagoenez, honi Gasteiz deitu zioten bata bestearengandik bereizteko. Leku honetan hainbat gatazka egon dira historian zehar, eta horren ondorioz, lehenengo guda karlisten garaikoak adibidez, herriaren ondarea oso kaltetuta gelditu zen. Lurralde hori ere, Gasteizko Batailaren gune bat izan zen. Bertan Napoleonen gudariek aliatuen kontra borrokatu zuten Frantziarako bidean zeudenean, Independentzia guda galdu ostean. Horregatik herriaren inguruneetan 1813ko ekainaren 21ko borrokaren arrazto arkeologikoak aurki daitezke gaur egun.
Bideoa
360º Irudiak
Andatarren Jauregia
Subillana-Gasteizko eraikinik interesgarrienetariko bat, dudarik gabe, Andatarren Jauregia da. Simon de Anda eta Salazar, 1709an herri honetan jaioa, izan zen eraikitzailea, militarra eta legezko gizon garrantzitsu bat. Simón de Anda Filipinetako gobernadore bihurtu zen eta kolonia horren defentsa zuzendu zuen tropa britainarren kontra, hauek Manila hartu izan zutenean 1762an. Bere jauregian armarri izugarri bat ikus dezakegu. Bertan elefante baten irudiak gure arreta bereganatzen du. Animala hori agertu zen Simón de Anda familiaren armarrian 1773an lehenengo aldiz, pakidermoa Filipinetatik Madrilgo Carlos III. gortera bidali zutenean.
Simón de Anda ez zen bere herrian lurperatuta izan, baizik eta Manilako Katedralean. Bere jauregian, ordez, Cadogan general britaniarra, Gasteizko gatazkan hil zena, lurperatuta dago. Bere herrikideek aurkitu zuten eraikinik dotoreena aukeratu zuten bere gorpua uzteko.
San Esteban elizaren gaurko itxura, kontserbatzen diren XX. mendeko argazkiekin konparatuta, berriztapenen ondorioz aldaketa nabarmenak egon direla baieztatu dezakegu. Kanpandorrean aldaketa txiki batzuk egon dira kanpai lekuaren sarreran. Eraikinaren beste lekuetan XVIII. mendeko aldaketak mantentzen dira eta apaizaren etxea. Hala ere, barruan margo geruza berri bat nabaria da, ziurenik XIX. edo XX. mendeko hasierako margoak estaltzen dituena.
Giltzarrietan, txuri-beltzez ditugun azkargakien arren, koloreetako irudiak egon zirela pentsatzen dugu, margo txuriaren geruza berriarekin gangak estali baino lehen.
San Esteban eliza
Eliza honen eraikuntzaren historia XVI. mendean hasi zen, hormak altxatu eta gaur egungo atea ireki zenean. Oso egitura sinplekoa da eta Santiago gurutze irregular bat dauka eskubiko alboan landua. Denboraldi berekoa dugu kanpandorre aske bat kanpoko plazatxoan eta iparraldeko horman arrasto arkitektoniko bat: azken gotikoko arku bat, hilobi baseliza (gaur suntsituta dagoena) zahar baten sarrera izan zitekeena.
Eliza barruan
Eliza barruan gurutze gangak eta terzeleteak ditugu. Hauek azken gotikoko dekorazioa duen mentsula batzuen gainean mantentzen dira, hosto, adar eta beste landare mota ezberdinen irudiz apainduta. Koru aldean, mentsuletan gizonezko aurpegi bi ditugu, ziurenik apaiza batena eta jauntxo batena, biek besoak altxatuta nerbioen pisua mantentzen dutela irudikatuz.
Gangen giltzarrieen gaia XVI. mendeko arruntena da. Presbiterioan, erdiko giltzarrian Kristo bat bedeinkatzen aurkitu dezakegu, beste giltzarrietan Tetramorfoak eta lau ebanjelistak haien animalien irudiarekin. Ganga biak banatzen dituen arkuan zortzi adarretako izar bat dago, eta nabearen zatian giltzarri bakar batek San Esteban irudiarekin, elizaren izena egiaztatzen du.
Erretaula
Santu bera erretablo nagusian aurkitu dezakegu, beste santuekin batera: San Pedro eta San Pablo, adibidez. Goiko aldean Orbanbako Andra Maria erdian, San Miguel demonio bat hiltzen eta arimak pisatzen, alde batean eta San Roque, gaixotasunen eta pesteen kontrako babeslea, beste aldean. Goiko azkenengo zatian Kristo gurutzean dago, baina alde hau erretabloa baina aurrekoa izan daitekelakoan gaude. Beheko partean bi erliebe ditugu: ortuaren otoitza eta Kristoren astinaldia.
Subillana Gasteizko parrokiak historian zehar errekurtso ekonomiko gutxi izan duenez, XVII. mendeko erretablo hau erosi zioten 1706an Trespuentes herrikoei. Aurretik zegoen erretabloa zatitu zuten eta zati batzuk aprobetxatu zituzten. XVIII. mendean zeuden ohituretara egokitzeko, egitura horren bi aldeetan atlante bi jarri zituzten itxura rokoko bat emateko intentzioarekin.
Mende berekoak dira alboetan ditugun erretablo bi. Ezkerrekoan Errosario Amabirginari dedikatua, goiko partean San Antón batekin. Eskubikoan San Jose umearekin erdiko hutsunean dago. Bere neurriagatik pentsatzen dugu ez zela leku horretan egoteko eraikia izan, aldez aurretik San Migueli dedikatutako erretablo bat baitzen. Goiko partean Santa Barbara dugu, dorre batekin dekoratua ohitura denez. Goiko zatia koroatzeko Aita Santu bat bedeinkatzen ari da.
Elizaren oinetan koru bat, 1774an eraikia, baina oso margotuta izan dena azken denboraldi honetan aurkitu dezakegu. Aurreko partean aingerutxo batek oskol bat heltzen du. Barroko estiloko altzari interesgarri bat dugu, egurrez eginiko aulki luze bat antzinako polikromiekin. Korupean bateoarri bat dago, dekoraziorik gabekoa.
Hala ere, Subillana-Gasteizko elizaren gauzarik interesgarriena sakristia barruan dago. Zetaz birjosita dauden luxuxko janzkera liturgikoak gordetzen dira armairuaren barruan, Simón de Anda herriko ilustre bat izanagatik, Filipinetatik ekarriak izan ziren XVIII. mendearen azkenengo urteetan. Bai materialengatik, bai irudiengatik oso janzkera ezohikoak eta exotikoak dira gure lurraldean. Janzkera horietatik atal bat (eurirako soingainekoa) izan zen 1992ko Sevillako Expoan erakutsita.
Kokapena
Créditos fotográficos:
De las fotografías actuales: © Alava Medieval / Erdi Aroko Araba
De las fotografías antiguas: Archivo del Territorio Histórico de Álava.