Ate digital bat ondareari irekia
San Erroman eliza – Ezkerekotxa
Ezkerekotxa, Done Jakue bideak zeharkatua, Arabako lautadaren bihotzean kokatuta dagoen herri bat da. Herri honek historian zehar ezagutu dituen aldaketen laburpena, San Erroman elizan ikusiko dugu. Elizan aurkitzen ditugun arrastorik zaharrenak XII. mendekoan badira ere, Ezkerekotxari buruz dugun lehen berria 1040. urtekoa da. XIII. mendearen bukaera aldera loraldi bat bizi izan zuen, elizaren absidearen handitzean islatuko zena. Errenazimendu garaian eliza honek hain berezkoa duen harrizko erretaula bat gehitu zen. Hurrengo mendeetan sakristia, eliz ataria eta landetxea gehitu ziren, gaur egun parrokiaren espazio multzo osatzen dutenak.Sarrera
Bideoa
360º Irudiak
Erdi Aroko Kredentzia
XV et XVI. mendeetan zehar indarrez ezartzen hasten diren sakristiak existitu baino lehen, liturgiarako erabiltzen ziren elementu guztiak armairuetan gordetzen ziren. Armairu hauek, kredentziak deituak, normalean presbiterioaren aldean kokaturik zeuden, meza-emailearen eskura. Askotan kredentzia hauek pareta batean hutsune sinple bat ziren. Hala ere gaur egun, tamaina txikiko zulo hauek kontserbatu egiten dira, askotan apaindurik. Azken hauetan, erdiko koloma batez lotzen ziren bi arku egiten ziren. Arkuek sortzen zuten bi hutsuneetan ogia, ardoa, olioak edo bestelako liturgia liburuak gordetzen ziren. Arku hauek, aldi berean, dekorazio eskultoriko edota piktorikoa izaten zuten, Ezkerekotxan biak daudelarik. San Erromaneko elizan ikusten dugun kredentziak berezko bi arku hauek ditu, eta hauen gainean hosto batzuen bitartez zorroztutako gainarku bat dago. Gainarku honek emakume belodun baten aurpegia markozkatzen du; bertan jatorrizko polikromia antzematen da.
Antzinako argazkiak
San Erroman elizaren kasuan, XX. mendean maiz eliza nagusietan egiten ziren konponketa eta aldaketek ez dute, begiratu batean, eragin handirik izan. Kanpoaldean historian zehar atxikitutako gehigarri guztiak mantentzen dira. Izan ere, aurreko mendeko bigarren erdialdean egindako argazkiek esaten diguten bezala, eraikuntzaren kontserbazio egoerak ez du kalte gehiegirik jasan. Hala ere, barrualdeko argazkietan, absidearen aldean, barroko garaiko polikromiak ikusi ahal dira. Nabarmengarriena, “pabiloi” izendatutako egundoko gortinak, XVIII. mendean erretaulak inguratu ohi zituztenak. Gaur egun elizak birpintatutako hainbeste pintura-geruza ditu, bere barnealdeko eskulturaren kalitatea zailtasunez balioets daitekeela. Alabaina, honek desestali gabeko aurreko garaietako margo-arrastoak antzematea ahalbidetu du.
Portada Ezkerekotxa herriaren erdialdean eta Done Jakue bide arabarraren ondoan dagoen San Erroman eliza bertatik igarotako jende eta estilo artistikoen lekuko mutu izan da, elizako murruetako arrastoetan ikusi ahal dugun bezala. Inguruan parekorik ez daukan portada misteriotsu bati esker, elizaren lehenengo fasea Arabako erromanikoaren hasieran koka dezakegu. Xake-itxurako dekoraziodun arkiboltaren eta dekoraziorik gabeko beste arkibolta leun batzuen azpian, denboraren poderioz gaizki kontserbatzen diren kapitel batzuk antzematen ditugu. Hauek oso motibo interesgarriak erakusten dituzte, hala nola, hosto batzuk perla zerrenda batekin, aingeru bat edo eskuak goratuta dituen otoizlari bat, motibo geometrikoz dekoratutako tunika daramala ematen duena.Eliza
Absidea
Ate honen atalasea gurutzatu baino lehenago elizaren absidera zuzendu behar da. Geroagoko garai batean eraikia, bertan XIII. mendeko leihate batek harrituko gaitu, erromaniko eta gotikoaren arteko trantsizioko obra bat, maisuki landutako landare, fruitu eta zuhaitzetan oinarritutako landaredi-dekorazio oparoarekin. Arkiboltetan, natura-elementuon artean, belodun emakume bat eta eskuartean liburu bat daukan gizon bat ikusiko ditugu. Honen antza handia daukan figura bat kapiteletan ikusi ahalko dugu. Halaber, bertan animalia fantastiko bat, untxi bat ehizatzen ari den arrano bat, aurpegi leun bat eta munstro itxurako beste aurpegi bat ere ikusten ditugu, azkenengo hau, kolometako fuste bat irensten ari delarik.
Absideko leihatea bakarra ematen badu ere, eraikuntzara sartu orduko, hegoaldean, leihate bat ikusten dugu, sakristiaren eranskinak estalia utzi zuena. Elizak jasandako ondoz ondoko birmargotzeak, landaredi-dekorazioa gailentzen bide den eskulturen dekorazio-xehetasunak bereizgaitzak egiten ditu. Berdintsu gertatzen da gurutze ganga eusten duten pilareekin. Hauen dekorazioa ia ez da bereizten historian zehar egindako polikromia historiko ezberdinen azpian. Hala ere, bi harpia eta zentauro baten borroka antzeman ahal dugu.
Erretaula
San Erroman elizak gordetzen duen altxorretako bat, dudarik gabe, harrizko erretaula ikusgarria da, errenazimendu klasizistaren postulatuak jarraituz eraikia. Erretaulan nagusi den irudia San Erroman da, egituraren erdian tronu batean eserita ikusten duguna. Alde banatan bere hagiografiaren inguruko bi eszena ikusten ditugu: bere atxiloketa, Aro modernoaren hasierako jantzi bitxiz jantzitako soldaduek egiten dutena, eta bere martirioa, tenaza batzuekin bere mingaina mozten diotenekoa. Konposizioaren erdian ume baten buru mozketa ikusten dugu, zeina, kondairaren arabera, torturaren momentuan, San Erromanen alde agertu baitzen.
Beheko aldean, jarrera askotarikoan dauden aingeru batzuen artean, contrapposto nabari batekin, jatorrizko polikromia galdu duten bi santu daude: zuhaitz bati lotuta eta geziz gurutzatua dagoen San Sebastian bat daukagu, eta erromesez jantzita dagoen San Roke bat, epidemia eta izurriteen babeslea, eta Done Jakue bideetan zehar oso gurtua den santua.
Sagrarioa hainbat pisuko tenplete biribil gisa kontzebituta dago, garai hartan Italian egiten zen arkitekturaren ezagutzaren erakusgarri. Honen inguruan hainbat irudi ditugu, Adan eta Eva, San Pedro eta San Pablo edo Kristo Berpiztu bat.
Errematean, Gurutziltzatu bat daukan Kalbario batek, Ama Birginak eta San Juanek, erretaula ikaragarri hau koroatzen dute. Beronen autorea eta komitentea gaur egun ez dira ezagutzen.
Bitxikeria gisa, gaur egungo bataiotegian, zeina ziurrenik elizaren gorputzari erantsitako kapera pribatu gisa sortu zen, gotiko garaiko sagrario polikromatu bat daukagu. Gaur egun, bere jatorrizko funtzioa edo kokapena jakitea zaila da.
Kokapena
Créditos fotográficos:
De las fotografías actuales: © Alava Medieval / Erdi Aroko Araba
De las fotografías antiguas: Archivo del Territorio Histórico de Álava.